Hacettepe Üniversitesi Özel Eğitim Kısmı ve Yapay Zeka Mühendisliği Ana Bilim Kolu ile Pamukkale Üniversitesi, Gazi Üniversitesi ve Muş Alparslan Üniversitesi iş birliğinde geliştirilen projede, otizmin birinci yıllarda görsel dikkat ve açıklanabilir yapay zeka teknolojileri ile tanılanması hedeflendi. TÜBİTAK tarafından desteklenen proje ile çocukların göz bebekleri bilgisayarda yapay zeka aracılığıyla izlenecek ve 18 aylık periyotta otizm tanısı konulabilecek.
‘TANI YAŞI 4’Ü GEÇİYOR’
Proje yürütücüsü Hacettepe Üniversitesi Özel Eğitim Kısım Lideri Prof. Dr. Selda Özdemir, son yıllarda otizmin erken tanılanmasına ait yapılan araştırmalarda artış olduğunu söyleyerek, “Bunun temel nedeni otizmin dünyada görülme sıklığında artış olması. Son devirde yapılan araştırmalar her 44 çocuktan birinin otizm sergilediğini gösteriyor; fakat sıklıkla gördüğümüz bu artışa rağmen otizm bozukluğu sergileyen çocukların maalesef dünya genelinde çok geç yaşlarda teşhis aldığını görüyoruz. Genel olarak teşhis yaşı 4 ve sonrasını geçiyor. Bu durumda alışılmış çocukların en aktif değişim devirlerini, müdahaleye en süratli karşılık verebilecek devirler olan birinci yılları maalesef kaçırılıyor” dedi.
‘OTİZMİ 18 AYLIK PERİYOTTA BİLE AYIRT EDEBİLİYORUZ’
Projenin temel gayesinin; otizmli çocukların erken devirlerde çok daha süratli bir biçimde fizyolojik objektif veriler kullanılarak daha kısa bir halde tanılanması olduğunu söyledi. Özdemir, otizmli çocukların en bariz özelliklerinin ilgilerini beşerden çok ortamdaki objelere yönlendirmeleri olduğunu vurgulayarak, “Bu noktadan hareketle projede teşhis koymak için göz izleme teknolojisiyle çocuktan alınan objektif fizyolojik bilgileri topluyoruz. Çocukların göz bebeklerini bilgisayarda açıklanabilir yapay zeka aracılığıyla izliyoruz. Göz izleme teknolojisi bilgisayar altına yerleştirilen özel bir sistem. Bilgisayarı ya da ekranı izleyen bir çocuğun yahut bir bireyin göz bebeklerinin hareketini sistem okuyor. Sistem göz bilgilerini okuduktan sonra ekranda çocuğun nereye baktığını, ne kadar baktığını, hangi göz hareketleri sergilediğini tam olarak bizlere objektif bilgiler olarak saptayabiliyor. Sistem; bu toplumsal görsel dikkatin çocuklardan alınan objektif bilgilerle saptanması üzerine konseyi. Çok küçük yaşlarda dahi, neredeyse 18 aylık kadar küçük periyotlarda dahi ayırt etmeyi başarıyoruz. Otizmin uzun kıymetlendirme süreçlerini kolaylaştırmayı sağlayacak ve otizmin daha süratli, çocuktan direkt alınan datalarla değerlendirmesini sağlayacak bir sistem” tabirlerini kullandı.
‘YÜZDE 95 SEVİYESİNDE OTİZMLİ ÇOCUKLAR AYIRT EDİLEBİLİYOR’
Özdemir, yapay zeka teknolojilerinin bu alanda kullanılmasını bir üst düzeye taşıyarak, açıklanabilir yapay zeka sistemlerini kullanmayı hedeflediklerini belirterek, “Bu istikametiyle çalışmamız nitekim dünya üzerindeki birinci çalışma olacak. Yapay zeka bize ve klinisyene hangi nedenle çocuğun otizm spektrum bozukluğu sergileme riski olduğunu söyleyecek. Son amacımız; yalnızca bir araştırma çıktısı oluşturmak değil; 36 ay sürecek bu çalışmanın sonunda klinisyenlerin rahatlıkla kullanabileceği bir karar dayanak sistemi meydana getirmek. Bizlerin yaptığı araştırmalar ve tıpkı vakitte dünya genelinde bu mevzuda yapılan araştırmaların sonuçları yapay zeka teknolojilerinin uygulamalarının yüzde 95 seviyesinde otizmli çocukları, tipik gelişim gösteren çocuklardan ayırt edebildiğini gösteriyor” dedi.
