Kenevir (veya “kendir”), Cannabis sativa bitkisinin Türkçe ismidir. Bu bitkinin çeşitli kısımlarının toz edilip sarılarak tüketildiği hali ise “esrar” (veya “marihuana”) olarak bilinmektedir. Aslen Orta ve Güney Asya’da yetiştirilen kenevir, asırlar boyunca hem keyfî hem de tedavi edici amaçlarla kullanılmıştır. Cannabis içerisindeki ana psikoaktif madde, tetrahidrokannabinol (kısaca “THC“) olarak bilinen bir moleküldür. Kenevir; dumanı içe çekilerek, buharlaştırılarak, besin maddeleri içine katılarak veya ekstrakt olarak kullanılarak tüketilebilir.
Kenevir kullanımından bahsederken temel olarak iki amaçla kullanımı esas alınmaktadır: Keyif verici amaçla kullanım ve tıbbi amaçla kullanım. Bu yazımızda da özellikle bu iki tip kullanım üzerinde duracağız. Fakat kenevir bitkisi, bunların dışında birçok farklı sanayi kolunda da yaygın olarak kullanılan bir bitkidir. Örneğin bitkiden üretilen lif, yüzyıllardır hem tekstil sektöründe hem de kağıt yapımında yaygın olarak kullanılmıştır. Sentetik liflerin geliştirilmesinden önceki süreçte halat yapımında en çok tercih edilen kenevir lifleri olmuştur. Ayrıca kenevir tohumları (akenleri), kuş yemi olarak kullanılmıştır. Kenevir tohumları insanlar tarafından da besin olarak tüketilmektedir. Ayrıca tohumlarından elde edilen yağ; cila, boya, sabun yapımında kullanılır. Ülkemizde de şile bezi ve Rize bezi gibi özgün dokuma teknikleri ile beraber, geleneksel kültürümüzde yer edinmiştir.
Kenevir Kullanımının Tarihi
Cannabis aslen Orta Asya’ya özgü bir bitkidir ve psikoaktif bir ilaç olarak kullanımına ne zaman başlandığı konusundaki veriler muğlaktır. Fakat malzeme amaçlı kullanımına yönelik daha sağlam bulgulara ulaşılabilmiştir.
Doğunun Kadim Bitkisi: Kenevir
2016 yılına dek kenevir kullanımına dair elimizdeki en eski bulguların MÖ 5500 yılından kalma olduğunu düşünülmekteydi. 2016’da Japonya’nın Munakata şehri yakınlarında yapılan arkeolojik çalışmalar kapsamındaki bir kazı sırasında mağaralardan birinde bir Cannabis yaprağı resmi keşfedilip bu resmin Neolitik Dönem’e ait olduğunun belirlenmesi, kenevir tarihi açısından bir milat niteliğindeydi. Çünkü bu yeni keşfe göre kenevir, en az 12.000 yıldır hayatımızdaydı ve her dönemin en önemli bitkilerinden biriydi. Muhtemel senaryo, o dönemki insanların ilk önce çevrelerinde doğal olarak yetişen keneviri toplayarak ip ve kumaş yapmakta kullandıkları, daha sonra kenevir kültürü yapmayı öğrendikleri ve zamanla bunu iyice geliştirerek keneviri kullanacakları yere ve amaca göre farklı kimyasal içerikte kenevir tarımı yapabildikleri şeklindedir.
