Avrupa gaz piyasaları, son aylarda çok sıcaklar, gaz tesislerindeki bakım ve Avustralya’daki büyük sıvılaştırılmış doğal gaz (LNG) tesislerinde devam eden grevler nedeniyle daima dalgalanma yaşıyor.
Kovid-19 salgınıyla baş gösteren arz-talep dengesizliği ve Rusya-Ukrayna Savaşı’nın tetiklediği arz telaşlarıyla büyüyen güç krizi, Rusya’nın, en büyük gaz tedarikçisi olduğu Avrupa’ya gaz ihracatını büyük ölçüde durdurmasıyla daha da derinleşti.
Enerji krizinin başından itibaren artan gaz fiyatları, savaşın akabinde süratle yükselmeye devam etti ve Ağustos 2022, megavatsaat başı gaz fiyatının 300 avroyu aşarak rekor kırdığı tarih olarak kayıtlara geçti.
Kış devrinde büyük bir kesinti yaşanmaması, düşük seyreden sıcaklıklar ve AB’nin gaz talebini düşürmeye yönelik tedbirleri sayesinde gaz fiyatları geriledi. Ağustos ayını megavatsaat başı 35 avrodan tamamlayan fiyatlar, eylülde 31 avroya kadar geriledi.
Avrupa’da derinliği en fazla olan Hollanda merkezli sanal doğal gaz ticaret noktası TTF’de, dün ekim vadeli kontratlarda fiyatlar megavatsaat başı 37,28 avrodan kapandı. Gün içinde 39,6 avroya çıkan fiyatlar, dünkü kapanışa nazaran yüzde 9,8 azalarak Türkiye saatiyle 09.36 prestijiyle megavatsaat başı 35,7 avrodan süreç gördü.
AB, RUSYA’DAN LNG ALMAYA DEVAM EDİYOR
Rus petrol ve kömürüne ambargo uygularken doğal gazı bunun dışında tutan AB ülkeleri, tüm Rus fosil yakıt tedarikini 2027 prestijiyle sonlandırmayı taahhüt etti. Rus gazından doğan boşluğu ise LNG ithalatını yüzde 60 artırarak telafi etmeye çalıştı. AB ülkeleri, geçen yıl toplam LNG ithalatının yüzde 44’ünü ABD’den, yüzde 17’sini Rusya’dan ve yüzde 13’ünü Katar’dan yaptı.
Avrupa Birliği Kurulu Güçten Sorumlu Üyesi Kadri Simson, durumdan duyulan rahatsızlığı lisana getirerek tüm şirketleri ve üye devletleri üzerlerine düşeni yapmaya davet etti.
Polonya’nın başşehri Varşova’da düzenlenen Güç Güvenliği Konferansı’nda konuşan Simson, geçen yıl kış öncesi yaşanan tedarik tasalarının bu yıl olmadığına işaret ederek, Avrupa’nın durumunun şu anda kimsenin iddia edemeyeceği kadar düzgün olduğunu vurguladı.
Simson, Avrupa’da bir yıl evvelki rekor gaz fiyatlarını hatırlatarak, “Piyasa oynaklığının ötesinde, sıcak yazları, soğuk kışları, planlanmamış nükleer kesintileri yahut sonlu hidroelektrik arzını da hesaba katmamız gerekir. Tüm bunlar Avrupa’da elektrik üretimi için daha fazla gaz kullanılmasına yol açabilir. Lakin şimdilik görünüm geçen yıla nazaran çok daha düzgün ve istikrarlı.” dedi.
AB’NİN GAZ DEPOLARI DOLU
Gas Infrastucture Europe bilgilerine nazaran, bugün prestijiyle AB ülkelerindeki doğal gaz depolarının doluluk oranı yüzde 94,24 düzeyinde bulunuyor.
Normal periyotlarda yılda yaklaşık 400 milyar metreküp doğal gaz tüketen AB ülkelerinde yaklaşık 113 milyar metreküp kadar doğal gaz depolama kapasitesi mevcut. Hali hazırda AB’nin depolarındaki gaz ölçüsü ise 109,8 milyar metreküp olarak belirlendi.
“AB ÜLKELERİ BU KIŞI ATLATIRSA HER ŞEY DAHA UYGUN OLACAK”
Danışmanlık şirketi Methinks’in kıdemli ortağı John Roberts, kış aylarında gaz fiyatlarının doğal olarak artış trendine gireceğini fakat bu artışın nerelere kadar çıkacağının büyük ölçüde kışın şiddetine bağlı olacağını söyledi.
Roberts, kışın daha ılıman geçmesi durumunda stoklardaki gaz ölçüsü ve LNG olarak piyasaya sürülen gaz düşünüldüğünde AB piyasalarında fiyat artışlarının geçen yıla nazaran daha makul düzeylerde olacağını tabir etti.
Buna karşın bu kışın kritik ehemmiyete sahip olduğunu Roberts, “Geçen yıl AB, gaz tedarikinin yarısını Rusya’dan karşıladı. Yeni ve yenilenen LNG projelerinin devreye girmesiyle arzda artış oldu. Talep de bilhassa salgından şimdi çıkmış Uzak Doğu ve Asya Pasifik ülkelerinde nispeten düşük kaldı. Bu yıl biraz daha farklı. Yeni yeni toparlanan Asya Pasifik ülkelerinde devreye alınan yeni LNG tesisi sayısı sonlu kaldı. Geçen yıl, yılın birinci yarısında AB’nin gaz depolama tesislerinin birçoklarını doldurmaya yeten Rus gazının büyük kısmı artık yok ve hepsinden değerlisi nasıl bir kış geçireceğimizi bilmiyoruz. Bu kritik bir kış ve şayet Avrupa bu kışı atlatırsa bundan sonra her şey daha âlâ olacak. Epeyce sıkıntı, lakin muhakkak daha düzgün olacak.” dedi.
Roberts, Türkiye ve Romanya’nın Karadeniz’de yürüttüğü doğal gaz projelerinin Avrupa’nın güç güvenliği açısından artan kıymetine işaret ederek, kelam konusu alanların sağlayacakları gazın ölçüsünden çok bölgede istikrarlı bir pazarın oluşmasını kolaylaştırması ve Rusya’nın rolünü azaltması açısından değerli olduğunu belirtti.
AB’DE ARTAN LNG TİCARETİ, FİYAT VE ARZ GÜVENLİĞİ ISTIRABI YARATIYOR
ABD Deniz Kuvvetleri Lisansüstü Okulundan Profesör Brenda Shaffer da Avrupa’da yaşanan “talep yıkımının” fiyatların daha fazla artışının önüne geçtiğini söyledi.
Shaffer, “Avrupa’daki güç ağır sanayilerin birçok ya yok oldu ya da ABD üzere güç fiyatlarının daha ucuz olduğu yerlere taşındı. Münasebetiyle ekonomik faaliyetlerdeki düşüşe bağlı olarak gaz ve elektriğe olan talepte de düşüş yaşanıyor. Öte yandan, Asya’da LNG ithalatının önümüzdeki aylarda artması bekleniyor ve münasebetiyle bu talep artışı, Avrupa’ya gönderilecek kargoların da fiyatlarını artıracak.” diye konuştu.
“HİÇBİR MANASI YOK”
Rusya-Ukrayna Savaşı’nın boru sınırıyla gaz ticaretinde, bilhassa de Avrupa açısından bir rönesansa yol açtığını lakin bunun kimi fiyat ve arz güvenliği zahmetlerini da beraberinde getirdiğini belirten Shaffer, “Dünyanın en büyük gaz kaynağına bu kadar yakınken Avrupa’nın boru sınırı gazından vazgeçip kendisini daha az inançlı ve daha yüksek maliyetli LNG’ye mecbur bırakmasının hiçbir manası yok.” sözünü kullandı.
